Rozkazuję przeczytaj ten artykuł – tryb imperativo w języku hiszpańskim

Rzeczywistość wokół nas promieniuje różnorodnością. Dotyczy to każdego aspektu naszego życia. Niewiele jest na tym świecie rzeczy prostych w swej naturze. To samo dotyczy języka, którym posługujemy się na co dzień. W bogactwie tym swoje miejsce ma tryb rozkazujący języka hiszpańskiego czyli imperativo negativo oraz imperativo afirmativo.

Esencją tego artykułu jest rozłożenie na czynniki pierwsze trybu rozkazującego, za pomocą wielu przykładów z życia codziennego. Powiem więcej – przeczytanie poniższych treści może uratować życie w zaskakującej sytuacji. Przekonasz się o tym na końcu artykułu.

Zanim jednak przejdziemy do wyjaśniania meandrów dzisiejszego tematu chciałabym poczynić mały disclaimer. Artykuł ten należy do kategorii ciężkiej, gdyż dotyczy zaawansowanej gramatyki języka hiszpańskiego. Z takim przeciwnikiem walczy się długo i często w pocie czoła. Poniższe informacje wymagają wielokrotnego studiowania i powtarzania.

Niestety schematy odmian czasowników wyuczone w innych obszarach hiszpańskiej gramatyki przestają mieć sens w trybie rozkazującym ponieważ logika końcówek, do których jesteśmy przyzwyczajeni np. z czasu Presente de Indicativo przestaje obowiązywać.

Mało tego. Pojawiają się także czasowniki zwrotne, w których nie wolno pominąć zaimków, a to jeszcze bardziej komplikuje całą sytuację.

Celem niniejszego wywodu jest jednak przedstawienie całego zagadnienia w taki sposób abyś mógł płynnie i ze zrozumieniem posługiwać się trybem rozkazującym w każdej sytuacji.

Przedstawię Ci kilka trików abyś łatwiej zapamiętał końcówki trybu rozkazującego.

A zatem zaczynamy.

Podział trybu rozkazującego w języku hiszpańskim

Zacznijmy od tego, że tryb rozkazujący w języku hiszpańskim dzieli się podobnie jak w języku polskim na:

• twierdzący (imperativo afirmativo)
• przeczący (imperativo negativo)

Należy poznać zasady rządzące tworzeniem obu trybów rozkazujących ponieważ ich końcówki różnią się od siebie.

Jednocześnie zdradzę Ci, że znając tryb rozkazujący imperativo w formie przeczącej, jednocześnie znasz formy trybu łączącego subjuntivo w czasie presente, o którym pisałam w artykule pt.”Miażdżymy subjuntivo czyli wszystko co musisz wiedzieć o trybie łączącym“

Zanim przejdę do tego jak  tworzyć  i użyć trybu rozkazującego, zastanówmy się w jakich sytuacjach jest on nam przydatny, a wręcz niezbędny.

Kiedy używamy trybu rozkazującego (imperativo) w języku hiszpańskim

Tryb rozkazujący używamy przede wszystkim w następujących sytuacjach:

• wydawanie poleceń / rozkazu:
  np. ¡Cállate! – Zamknij się!, ¡Ponte el abrigo! – Załóż płaszcz!
• udzielanie rad:
  np. ¡Mejor hazlo así! – Lepiej zrób to tak!, ¡Córtate el pelo! – Zetnij włosy!
• udzielanie instrukcji:
  np. ¡Gira a la derecha! – Skręć w prawo!, ¡Sigue todo recto! – Idź cały czas prosto!
• formułowanie nakazu / zakazu:
  np. ¡No lo hagas! – Nie rób tego!, ¡No me llames¡ – Nie dzwoń do mnie!, ¡Sal de la clase! – Wyjdź z klasy!
• udzielaniu pozwolenia:
  np. ¡Pasa, pasa! – Wejdź, wejdź!
• oferowanie czegoś komuś:
  np. ¡Come más! – Zjedz więcej!, Tómate otra! – Napij się jeszcze!
• pisaniu / mówieniu przepisów spożywczych:
  np. ¡Corta las verduras en trozos pequeños! – Pokrój warzywa w małe kawałki!

Podwójne użycie w zdaniu

Warto też wspomnieć, że w języku hiszpańskim, używając form trybu rozkazującego, często powtarza się je dwa razy co nie oznacza, że jest to wydźwięk negatywny.
Deja, deja. Lo hago yo. – Zostaw, zostaw! Ja to zrobię.
Pase, pase! – Niech Pan wejdzie, wejdzie!

Tworzenie trybu rozkazującego – imperativo afirmativo

Forma twierdząca trybu rozkazującego (imperativo afirmativo) tworzona jest poprzez dodanie odpowiednich końcówek do czasownika. Poniższa tabelka pokazuje końcówki w rozbiciu na koniugację -ar, -er, -ir.

Spróbuj zapamiętać podobieństwa.

AR	ER	IR
–	–	–
a	e	e
e	a	a
emos	amos	amos
ad	ed	id
en	an	an

W teorii tworzenie trybu rozkazującego to tylko kolejna odmiana czasownika. W praktyce jest to dość trudne w zapamiętaniu ponieważ diabeł tkwi w szczegółach.

Zacznijmy powoli od czegoś prostego, a mianowicie czasowników regularnych.

Zacznij przygodę z językiem hiszpańskim już dziś!

Zostań naszym uczniem i poznaj jeden z najpiękniejszych języków obcych na świecie! Kursy języka hiszpańskiego w Warszawie.

Zobacz kursy

Tryb rozkazujący twierdzący – czasowniki regularne

Jak już dobrze wiesz w języku hiszpańskim mamy 3 koniugacje.

Aby nasza podróż po trybie rozkazującym przebiegała płynnie postaram się poniżej pokazać przykłady tworzenia trybu rozkazującego dla kolejnych koniugacji na wybranych czasownikach.

1. Czasowniki pierwszej koniugacji (- AR) – końcówki

Odmiana czasownika PASAR – wchodzić

l. pojedyncza	l. mnoga
–	pasemos
pasa	pasad
pase	pasen

2. Czasowniki drugiej koniugacji (- ER) – końcówki

Odmiana czasownika CORRER – biegać

l. pojedyncza	l. mnoga
–	corramos
corre	corred
corra	corran

3. Czasowniki trzeciej koniugacji (IR) – końcówki

Odmiana czasownika SUBIR – wspinać się

l. pojedyncza	l. mnoga
–	subamos
sube	subid
suba	suban

Być może zastanawiasz się teraz jak to wszystko zapamiętać. Zauważ, że znając końcówki dla pierwszej koniugacji -AR z łatwością możesz zapamiętać końcówki dla drugiej koniugacji. Należy je tylko zamienić kolejnością. Wszędzie tam gdzie była literka “a”, należy wpisać “e” i odwrotnie. Tam gdzie było “e” należy wpisać “a”.

Natomiast druga i trzecia koniugacja różni się jedynie w drugiej osobie liczby mnogiej. Zamiast “ed” należy wpisać “id”.

Inne wskazówki dotyczące tworzenia trybu imperativo afirmativo

Mam też dla Ciebie kilka innych podpowiedzi co do tworzenia trybu rozkazującego.

#1 Zbieżność odmiany z Presente de Indicativo

Warto wiedzieć, że tryb rozkazujący czasowników regularnych można utworzyć od czasu teraźniejszego Presente de Indicativo.

Warto zauważyć, że druga osoba liczby pojedynczej trybu rozkazującego jest identyczna z trzecią osobą liczby pojedynczej w czasie teraźniejszym Presente de Indicativo.

Przykłady:
Ella entra a clase. Ona wchodzi do klasy. (czas teraźniejszy, 3 osoba l. poj.)
¡Entra a clase ahora, son las 9:00! Wejdź do klasy teraz, jest już 9:00! (tryb rozkazujący, 2 osoba l. poj.)

#2 Forma grzecznościowa trybu rozkazującego twierdzącego

Forma grzecznościowa, czyli estilo directo, stosowana jest kiedy zwracamy się do kogoś na Pan, Pani, Państwo. Oznacza to nic innego jak użycie 3 osoby liczby pojedynczej i liczby mnogiej.

Formy te zachowują się w sposób identyczny jak w języku polskim, jednak w języku hiszpańskim pisane są z małej litery.

Formy grzecznościowe w liczbie pojedynczej i mnogiej (usted, ustedes) oraz 1 osoba liczby mnogiej (nosotros, nosotras) trybu rozkazującego, tworzone są podobnie do form czasu teraźniejszego. W czasownikach kończących się na -ar, litera a przechodzi w literę e, przy czasownikach zakończonych na -er i -ir litera e oraz i przechodzą w a.

Wyjaśnienie tego faktu na przykładach tylko dla koniugacji -ar:

Przykłady: usted

• Czas teraźniejszy: Usted López entra. Pan Lopez wchodzi.
• Tryb rozkazujący: ¡Entre Usted! Niech Pan wejdzie.

Przykłady: ustedes

• Czas teraźniejszy: Ustedes Martin entran. Państwo Martin wchodzą
• Tryb rozkazujący: ¡Entren Ustedes! Niech Państwo wejdą.

Przykłady: nosotros, nosotras

• Czas teraźniejszy: Entramos a la escuela. Wchodzimy do szkoły.
• Tryb Rozkazujący: ¡Entremos a la escuela! Wejdźmy do szkoły.

#3 Tworzenie trybu rozkazującego od bezokolicznika

Drugą osobę liczby mnogiej trybu rozkazującego (vosotros, vosotras) można utworzyć od bezokolicznika, zamieniając końcówkę -r na -d.

Przykłady

• subir – subid
• correr – corred
• entrar – entrad

Zdaję sobie świetnie sprawę z faktu, że powyższe wskazówki na pierwszy rzut oka w niczym nie pomagają. Lecz gdy zaczniesz ćwiczyć tworzenie trybu rozkazującego, szybko załapiesz o co w nich chodzi.

Idziemy dalej.

Tryb rozkazujący twierdzący – czasowniki nieregularne

Jak wiesz, w języku hiszpańskim jest ich dość dużo. Zapamiętanie wszystkich już w czasie teraźniejszym stanowi nie lada wyzwanie. Podobnie potraktuj je w trybie rozkazującym.

W języku hiszpańskim czasowniki nieregularne to nie tylko takie, które mają oboczności w temacie o | ue; e | i; e | ie; i | y. Są przecież także czasowniki całkowicie nieregularne.

Poniżej skupię się na najważniejszych według mnie czasownikach nieregularnych, w podziale na czasowniki częściowo nieregularne i całkowicie nieregularne.

Tryb rozkazujący twierdzący – czasowniki częściowo nieregularne

W przypadku czasowników częściowo nieregularnych należy pamiętać, że są to przeważnie te czasowniki, u których występują oboczności w temacie czasownika.
Mam nadzieję, że słowo oboczność jest Ci znane.
Spójrz na przykłady.

PENSAR – myśleć

l. pojedyncza	l. mnoga
–	pensemos
piensa	pensad
piense	piensen

VOLVER – wracać

l. pojedyncza	l. mnoga
–	volvamos
vuelve	volved
vuelva	vuelvan

Bardzo ważne jest abyś zapamiętał, że w czasownikach zakończonych na – IR, w których występuje zmiana samogłoski (oboczność e->i, o->ue), pierwsza osoba liczby mnogiej trybu rozkazującego wykazuje zmianę samogłoski tematu np. sentimos – sintamos

Przykłady: (bezokolicznik – czas teraźniejszy – tryb rozkazujący)

• sentir – sentimos – sintamos
• pedir – pedimos – pidamos
• dormir – dormimos – durmamos

Poniżej pełna odmiana tych czasowników, aby nie było żadnych wątpliwości.

SENTIR – czuć

l. pojedyncza	l. mnoga
–	sintamos
siente	sentid
sienta	sientan

PEDIR – prosić

l. pojedyncza	l. mnoga
–	pidamos
pide	pedid
pida	pidan

DORMIR – spać

l. pojedyncza	l. mnoga
–	durmamos
duerme	dormid
duerma	duerman

Tryb rozkazujący twierdzący – czasowniki całkowicie nieregularne

W przypadku czasowników całkowicie nieregularnych (imperativo irregulares) sprawa komplikuje się znacznie. Czasowniki te odmieniają się inaczej niż w czasie teraźniejszym Presente de Indicativo. Spójrz na listę czasowników poniżej. Są to te najczęściej używane.

Tutaj niestety nie masz wyjścia. Trzeba je zapamiętać i już! Pamiętaj tylko by nie kuć ich na blachę. Skorzystaj z jakiejś techniki, najlepiej mnemotechniki.

DECIR – mówić

l. pojedyncza	l. mnoga
–	digamos
di	decid
diga	digan

HACER – robić

l. pojedyncza	l. mnoga
–	hagamos
haz	haced
haga	hagan

IR – iść, jechać

l. pojedyncza	l. mnoga
–	vayamos / vamos
ve	id
vaya	vayan

OIR – słyszeć

l. pojedyncza	l. mnoga
–	oigamos
oye	oíd
oiga	oigan

TENER – mieć

l. pojedyncza	l. mnoga
–	tengamos
ten	tened
tenga	tengan

TRAER – przynosić

l. pojedyncza	l. mnoga
–	taigamos
trae	traed
traiga	traigan

VENIR – przybywać

l. pojedyncza	l. mnoga
–	vengamos
ven	venid
venga	vengan

SALIR – wychodzić

l. pojedyncza	l. mnoga
–	salgamos
sal	salid
salga	salgan

SABER – wiedzieć

l. pojedyncza	l. mnoga
–	sepamos
sabe	sabed
sepa	sepan

SER – być

l. pojedyncza	l. mnoga
–	seamos
sé	sed
sea	sean

Lista czasowników nieregularnych jest dłuższa. Pamiętaj, że nie od razu będziesz używać ich wszystkich. Staraj się zapamiętywać nową wiedzę stopniowo.

Ciekawostką jest, że w języku hiszpańskim podobnie jak w języku polskim, nakazy i wezwania mogą być wyrażone przy użyciu bezokolicznika.

• No beber. – Nie pić.
• No comer. – Nie jeść.
• No doblar. – Nie zginać.
• No dormir. – Nie spać.

Jak się tworzy tryb rozkazujący przeczący – imperativo negativo?

Forma przecząca trybu rozkazującego tworzona jest również poprzez dodanie odpowiednich końcówek dla każdej koniugacji (ar, er, ir) czasownika.

Końcówki w trybie rozkazującym oznajmującym różnią się od końcówek w trybie przeczącym.

Poniższa tabelka pokazuje końcówki czasowników dodawane w trybie rozkazującym przeczącym w rozbiciu na koniugacje. Spróbuj zobaczyć podobieństwa.

AR	ER	IR
–	–	–
es	as	as
e	a	a
emos	amos	amos
éis	áis	áis
en	an	an

Zauważ, że koniugacja ER i IR ma takie same końcówki. Mniej rzeczy do zapamiętania. Super.

Tryb rozkazujący przeczący (imperativo negativo) – czasowniki regularne

Tryb rozkazujący w formie przeczącej dla czasowników regularnych tworzy się poprzez odpowiednią zmianę końcówek.

W czasownikach zakończonych na – ar litera a przechodzi w literę e. W zakończonych na – er i – ir litera e oraz litera i przechodzą w a.

• No cantes. – Nie śpiewaj.
• No trabaje tanto. – Niech Pani tyle nie pracuje.
• No estudies hasta la noche. Nie ucz się do nocy.
• No corras. – Nie biegaj.
• No bebas. – Nie pij.
• No comas. – Nie jedz.
• No escribas. – Nie pisz.

Są to dokładnie te same końcówki, których używamy w czasie Presente de Indicativo z tymże dla czasowników kończących się na – ar dodajemy końcówki typowe dla końcówki – er w czasie Presente de Indicativo.

Natomiast w przypadku drugiej i trzeciej koniugacji (końcówki – er, – ir) dodajemy końcówki typowe dla – ar w czasie Presente de Indicativo.

Tryb rozkazujący przeczący (imperativo negativo) – czasowniki częściowo nieregularne

W przypadku czasowników nieregularnych (imperativo irregulares) dochodzi kwestia czy czasownik jest nieregularny spółgłoskowo czy samogłoskowo. Oznacza to, że w danym czasowniku następuje zamiana odpowiednio spółgłoski albo samogłoski na inne litery.

Są oczywiście także czasowniki całkowicie nieregularne w trybie rozkazującym przeczącym ale o tym już za chwilę.

#1 Czasowniki nieregularne spółgłoskowo

W czasownikach nieregularnych spółgłoskowo, nieregularność dotyczy każdej osoby. Należy pamiętać, że poza wymianą spółgłoski trzeba dodać końcówki odpowiednie dla każdej koniugacji w trybie rozkazującym przeczącym.

Są to te same końcówki, o których mówiłam wcześniej. Spójrz na kilka przykładów aby lepiej to zrozumieć.

MARCAR – zaznaczać

l.pojedyncza	l.mnoga
–	no marquemos
no marques	no marquéis
no marque	no marquen

PAGAR – płacić

l.pojedyncza	l.mnoga
–	no paguemos
no pagues	no paguéis
no pague	no paguen

#2 Czasowniki nieregularne samogłoskowo

Najważniejsze w tych czasownikach jest zapamiętanie jaka zachodzi wymiana samogłosek – to znaczy jaka występuje oboczność.

Musisz wiedzieć, że w czasownikach nieregularnych samogłoskowo, w których zachodzi wymiana o->ue a także e->ie, formy nosotros i vosotros pozostają regularne np. no recordemos, no encendáis.

Natomiast w przypadku wymiany e->i nieregularne będą wszystkie osoby.

Poniżej przedstawiam Ci kilka przykładów dla lepszego zrozumienia.

Mogę się tylko domyślać, że masz teraz ochotę krzyczeć wniebogłosy jedynie na to patrząc. Co mówić o nauce i zapamiętaniu? Chciałam Cię jednak uspokoić. Przypomnij sobie Twoje pierwsze lekcje z czasownikami w czasie teraźniejszym. Było ich mnóstwo, a jednak dałeś radę. Teraz też dasz.

RECORDAR – pamiętać

l.pojedyncza	l.mnoga
–	no recordemos
no recuerdes	no recordéis
no recuerde	no recuerden

PEDIR – prosić

l.pojedyncza	l.mnoga
–	no pidamos
no pidas	no pidáis
no pida	no pidan

Tryb rozkazujący przeczący (imperativo negativo) – czasowniki całkowicie nieregularne

Tak naprawdę to czasowniki całkowicie nieregularne są najprostsze do nauczenia.

Tworzy się od trzeciej osoby liczby pojedynczej trybu rozkazującego oznajmującego.

Poza tym, że wpiszesz formę trzeciej osoby z trybu rozkazującego, musisz jeszcze dodać końcówki do tego czasownika. Końcówki te są takie same jak w przypadku czasowników regularnych w trybie rozkazującym negatywnym.

Poniżej przykład czasownika nieregularnego IR i SER, który został odmieniony w trybie rozkazującym oznajmującym i przeczącym.

Czasownik IR w trybie rozkazującym oznajmującym

l.pojedyncza	l.mnoga
–	vayamos
ve	id
vaya	vayan

Czasownik IR w trybie rozkazującym przeczącym

l.pojedyncza	l.mnoga
–	no vayamos
no vayas	no vayáis
no vaya	no vayan

Czasownik SER w trybie rozkazującym oznajmującym

l.pojedyncza	l.mnoga
–	seamos
sé	sed
sea	sean

Czasownik SER w trybie rozkazującym przeczącym

l.pojedyncza	l.mnoga
–	no seamos
no seas	no seáis
no sea	no sean

Tryb rozkazujący z zaimkami dopełnienia dalszego i dopełnienia bliższego

Jeżeli nie pamiętasz czym są dopełnienia to w skrócie można powiedzieć, że służą one do mówienia o jakiejś rzeczy lub osobie poprzez określenie jej wyrazem stanowiącym zamiennik jej nazwy. Bardzo prostymi słowami, inaczej mówiąc, chodzi o to aby nie powtarzać w kółko jednego słowa tylko używać zaimków.

Podeprę się przykładem:

• Moja mama przygotowuje obiad Ani.
• Moja mama jej (Ani) go (obiad) przygotowuje.

Dopełnienie bliższe występuje w formie biernika i odpowiada na pytanie: kogo?, co? Zastępuje osoby i przedmioty.

Dopełnienie dalsze dotyczy głównie osób, odpowiada na pytanie celownika: komu?, czemu?

Jak prawidłowo używać zaimki jako dopełnień w połączeniu z trybem rozkazującym?

Tryb rozkazujący zarówno oznajmujący jak i przeczący łączy się z zaimkami (lo, la, los, las, me, te, se / le, nos, os, se / les) dopełniania bliższego i dalszego.

W przypadku trybu rozkazującego oznajmującego zaimki zwrotne, dopełnienia bliższego lub dalszego muszą być dołączone do odmienionego czasownika:

• ¡Dámelo!  – Daj mi to.
• ¡Cómprala! – Kup ją.
• ¡Pásamelo! – Podaj mi to.
• ¡Cuéntaselo! – Powiedz jej to.
• ¡Ponte el abrigo! – Załóż (sobie) płaszcz.

W formie przeczącej trybu rozkazującego zaimki nie są dołączone do czasownika, stoją przed nim.

• ¡No te preocupes! Nie martw (ty) się.
• ¡No me lo preguntes! Nie pytaj mnie o to.
• ¡No me lo des! Nie dawaj mi tego.
• ¡No la compres! Nie kupuj jej.

Kolejność stosowania dopełnień

Często spotkasz się z sytuacją w której w zdaniu są dwa zaimki. Pamiętaj, że niezależnie od tego czy zaimki będziemy „doklejać” do czasownika, czy będziemy je stawiać przed nim obowiązuje określona kolejność ich stosowania:

Zasada: najpierw zaimek dopełnienia dalszego, po nim zaimek dopełnienia bliższego.

Przykłady:

• ¡Lávate las manos! – ¡Lávatelas! Umyj sobie (w znaczeniu twoje) ręce. Umyj sobie je.
• ¡Cómprate los pantalones! ¡Cómpratelos! Kup spodnie. Kup je.
• ¡Dime la verdad! ¡Dímela¡ Powiedz mi prawdę. Powiedz mi ją.
• ¡Préstame tu dinero! ¡Préstamelo! Pożycz mi twoje pieniądze. Pożycz mi je.
• ¡No me des la foto! ¡No me la des! Nie dawaj mi zdjęcia. Nie dawaj mi go.
• ¡No pongas este vestido! ¡No te la pongas! Nie zakładaj tej sukienki. Nie zakładaj (sobie) jej.

Jak prawidłowo stawiać akcenty graficzne w przypadku trybu rozkazującego z zaimkami?

Z akcentami sprawa jest prosta. Niezależnie od tego czy dodasz jeden czy dwa zaimki do formy twierdzącej, akcent musi zostać na tej samej sylabie na której był przed ich dodaniem.

Przykład:

• ¡Compra! – !Cómprame! – ¡Cómpramela¡ – Kup! – Kup mi! – Kup mi ją!

W tym przykładzie po dodaniu zaimka „me” musimy zaznaczyć akcent graficznie tak, aby nie przeszedł on na następną sylabę.

Przykład:

• ¡Da! – ¡Dame! – ¡Dámelo! – Daj! – Daj mi! – Daj mi to!

W tym przypadku po dodaniu jednego zaimka nie zaznaczyliśmy akcentu graficznie ponieważ nie uległ on przesunięciu. Pojawia się on w przypadku dwóch dopełnień.

Forma „dame” kończyła się na samogłoskę, a zasady ogólne mówią, że akcentować będziemy sylabę ‘da’. Dopiero po dodaniu drugiego zaimka musisz zaznaczyć graficznie ‘da’ bo w przeciwnym wypadku akcent przeniósłby się na sylabę ‘me’.

Tryb rozkazujący – czasowniki zwrotne?

Przy czasownikach zwrotnych musisz bardzo uważać tworząc pierwszą i drugą osobę liczby mnogiej.

Końcówki, które do tej pory były używane: – amos, – emos, – imos dla pierwszej osoby liczby mnogiej, oraz – ad, – ed, – id dla drugiej osoby liczby mnogiej będą wyglądały inaczej.

W przypadku pierwszej osoby liczby mnogiej omijamy literę – s, np.

• levantarse – levantémonos (nie levantémosnos)
• abrocharse – abrochémonos – (nie abrochémosnos)

W przypadku drugiej osoby liczby mnogiej omijamy literę – d, np.

• levantarse – levantaos (nie levantados)
• lavarse – lavaos (nie lavados)

Uwaga!

Przy czasowniku IRSE, który jest nieregularny, w drugiej osobie liczby mnogiej litera – d nie zanika. Czasownik ten posiada bardzo krótką formę dlatego nie skracamy go jeszcze bardziej.

Jego odmiana wygląda następująco:

IRSE – iść, jechać

l.pojedyncza	l.mnoga
–	váyamonos / vámonos
vete	idos
váyase	vayanse

Co ciekawe, będąc w Hiszpanii, na ulicach możesz usłyszeć formę iros, która została zaakceptowana przez hiszpańską RAE (Real Academia Española).
Wielokrotnie w moich artykułach mówiłam, że języka warto uczyć się przez słuchanie radia, telewizji. Polecam Wam głównie słuchanie i oglądanie np. wiadomości.
Okazuje się jednak, że w hiszpańskich piosenkach można znaleźć perełki do nauki. Zapewne kojarzysz piosenkę “Vayamos compañeros”. Tu właśnie został użyty tryb rozkazujący.

Użycie trybu rozkazującego w codziennych sytuacjach

Tryb rozkazujący to zmora niejednego ucznia, szczególnie na początku nauki języka hiszpańskiego.

Końcówki, które okazują się nie pasować do niczego, mnóstwo czasowników nieregularnych i dodatkowo inna odmiana w trybie oznajmującym i przeczącym.

Być może właśnie teraz myślisz sobie, że nigdy nie wykorzystasz trybu rozkazującego i zawsze będziesz używać zwrotów typu:

• ¿Puedes abrir la ventana? Czy możesz otworzyć drzwi?

zamiast

• Abre la puerta, por favor. Otwórz drzwi proszę.

Oczywiście, tym przypadku można iść łatwiejszą drogą. Jednak są sytuacje, które wymagają od nas użycia trybu rozkazującego.

Nakaz rodziców w stosunku do dziecka

Wyobraź sobie, że Twoje dziecko bawi się z kolegami.

Grają w piłkę nożną i kopią piłkę, która nagle toczy się szybko w kierunku ulicy, po której jeżdżą samochody z dużą prędkością.

Twoje dziecko ma w głowie tylko jedno – chce przechwycić piłkę i wrócić na pole gry aby zdobyć bramkę. Co robi? Biegnie za piłką nie patrząc czy grozi mu niebezpieczeństwo, którym jest zbliżający się samochód.

Ty widząc co się dzieje, zareagujesz szybko, głośno i być może nerwowo. Na pewno użyjesz trybu rozkazującego mówiąc mu:

• ¡Para, para! – Zatrzymaj się, zatrzymaj się!
• ¡No salgas a la calle! – Nie wychodź na ulicę!
• ¡Deja la pelota! – Zostaw piłkę!

W takim wypadku nie powiesz mu:

• ¿Puedes dejar la pelota y parar? Creo que hay un coche acercandote.
  Czy możesz zostawić piłkę i się zatrzymać? Myślę, że jakiś samochód zbliża się do Ciebie.

Tryb rozkazujący w reklamie albo spocie reklamowym

Reklamy radiowe i telewizyjne stale namawiają nas na kupno określonych produktów. To one głównie naszpikowane są formami trybu rozkazującego. Opisują użyteczność produktów i ich funkcjonalność. Można w nich usłyszeć zwroty typu:

• ¡Compra un nuevo producto de nuestra marca!
  Kup nowy produkt naszej marki!
• ¡Cambia tu vieja lavadora!
  Zamień swoją starą pralkę!
• ¡No pierdas esta oportunidad!
  Nie zmarnuj tej okazji!

Popatrz jeszcze na spot reklamowy Czerwonego Krzyża. Wsłuchaj się w tekst i zobacz ile użyć imperativo słyszysz.

Udzielanie instrukcji jak dostać się do określonego miejsca

Może pomyślisz sobie, że to banalny przykład bo przecież w dobie internetu i wykorzystywania GPS-u nigdy nie zdarzy Ci się zapytać kogoś o drogę. A może jednak?

Wyobraź sobie, że jesteś w Hiszpanii na wakacjach i spacerujesz zakątkami malowniczych miasteczek nadmorskich. Wchodzisz w nieznane tereny, najbardziej interesują Cię te, które są nie uczęszczane przez turystów. Mam nadzieję, że Twoja wyobraźnia jest bardzo szeroka i przeniosłeś się razem ze mną na Płw. Iberyjski.

Zanim się spostrzeżesz, każda kamienica wydaje się podobna i myślisz, że już tu byłeś. Czerwona cegła, małe bary na każdym rogu budynku, w których przebywają tylko Hiszpanie i zapach unoszący się w powietrzu.

Czujesz świeże owoce morza, przyprawy, zioła, gdzieniegdzie dym z papierosa, z którym przechodzi akurat starszy pan.

Słońce świeci i czujesz żar płynący z nieba.

Po całym dniu spacerów jesteś zmęczony i chcesz wrócić do pokoju hotelowego na małą sjestę. Jak na złość – nie jesteś pewien gdzie jesteś i chyba się zgubiłeś, a dodatkowo Twój telefon się rozładował.

Co teraz?

Na drodze spotykasz tylko starszych ludzi, którzy nie znają angielskiego. Mapy nie posiadasz bo kto w dzisiejszych czasach nosi mapę. Wiesz tylko jak nazywa się Twój hotel. Na szczęście!

W tym momencie zapewne poprosisz o pomoc pierwszą napotkaną osobę. Podasz nazwę hotelu i będziesz musiał szczegółowo wysłuchać jak do niego trafić.

Osoba udzielająca Ci instrukcji będzie mówić w trybie rozkazującym i używać czasowników: ir, tomar, girar, coger, pasar, cruzar, subir, bajar, seguir.

Ich znajomość w trybie rozkazującym zdecydowanie ułatwi Ci powrót do hotelu. Komunikaty jakie możesz usłyszeć to np.:

• ¡Gira a la segunda calle a la derecha! – Skręć w drugą ulicę po prawej stronie!
• ¡Sube al autobús número 18! – Wsiądź do autobusu numer 18!
• ¡Baja en la parada ….! – Wysiądź na przystanku ….!
• ¡Sigue todo recto esta calle! – Idź cały czas prosto tą ulicą!
• ¡Cruza el puente! – Przejdź przez most!

Znając tryb rozkazujący zapewniam, że nie powinieneś mieć problemu z dotarciem do celu.

Przedstawione sytuacje są tylko próbką, którą możesz usłyszeć na ulicach będąc w Hiszpanii. Kolejnymi mogą być sytuacje z dnia codziennego kiedy koleżanka mówi Ci abyś założyła inną sukienkę czy uczesała się w inny sposób.

Udzielanie rad lub instrukcji w życiu codziennym jest bardzo częste. Podczas takich czynności używamy właśnie trybu rozkazującego, zarówno oznajmującego jak i negatywnego.

Zakończenie

Jestem dumna. Bezwzględnie rozpiera mnie duma, że znalazłeś w sobie siły, drogi czytelniku, by przeczytać ten artykuł do końca. Walka była ciężka i wymagająca. Tryb Imperativo to ciężki orzech do zgryzienia, szczególnie gdy podchodzisz do niego pierwszy raz.

Na kursach języka hiszpańskiego w naszej szkole ćwiczymy tryb rozkazujący wielokrotnie i na różne sposoby. Wynika to z faktu, że jego opanowanie to wstęp do posługiwania się językiem hiszpańskim na wysokim poziomie.

Zatem wracaj do tego artykułu po wielokroć i ćwicz, ćwicz, ćwicz. Repetitio est mater studiorum.